Routine: noodzakelijk én gevaarlijk

Routine: noodzakelijk én gevaarlijk

Wekker. Uitrekken. Opstaan. Katten eten geven. Mezelf eten geven: fruit in schaaltje, yoghurt, stukjes walnoot. Volledig op routine pak ik het kaneelpotje en maak mijn ontbijt af. Met: CHILIPOEDER. Op dat moment word ik pas echt wakker: routine is prettig zolang het goed werkt.

Gelukkig verlopen de meeste ochtenden soepeler. Het woord “routine” klinkt misschien saai, maar het zorgt er ook voor dat  we meer kunnen zien, denken en voelen door de basiszaken op de automatische piloot te doen.

Bij beginnende docenten groeit die routine langzamerhand: steeds meer worden handelingen automatismen en gaan docenten dóór met wat werkt, terwijl ze aanpassen wat geen succes blijkt te zijn. Van ramen openen tot internetsites vast klaarzetten, en van duidelijke instructies geven tot gedrag corrigeren. Het aantal kleine en grote beslissingen dat een docent maakt per uur is precies wat het werk zo intensief maakt.

Omdat routine daarbij helpt, wordt een zogenaamde startbekwame docent door ervaring bekwaam. Mooi! Behalve dan dat die ontwikkeling op een bepaald moment blijkt te stoppen, en zelfs wat afbuigt naar beneden. Uit onderzoek aan de Rijksuniversiteit Groningen blijkt dat die hapering gebeurt na ongeveer 25 jaar. Laat ik daar nou in de buurt komen! Ontwikkelt een docent minder na een kwart eeuw werken door teveel routine?

Soms betrap ik me er inderdaad op dat ik teveel op routine draai. Soms moet ik wel: andere taken, waar meestal een lager aantal taakuren voor staat dan waarin ze te doen zijn, vragen meer tijd maar zijn óók in het belang van de leerling. Dus ik doe ze graag, en ach, die les? Even snel het plan doornemen, puntsgewijs in een bestandje zetten, nieuw opdrachtje erbij,en dan zal het wel lukken toch?

Natuurlijk, het lukt ook, maar niet helemaal in de flow die ik had bedacht. Hier en daar hapert iets. De nasmaak van de les is iets meer chilipoeder dan kaneelpoeder.

Een collega vergeleek onze bekwaamheid met rijbekwaamheid. Eerst startbekwaam, nog veel nieuwe situaties, routine opbouwen door ervaring. Gaat best! Na jaren rijden vinden we onszelf meestal prima chauffeurs.

Mijn oudste zoon heeft nu rijles, doet zijn ervaring op, en mag bijna afrijden. Gisteren nog zat hij naast me in de auto. Prompt ontpopt hij zich tot instructeur:”Mam, daar moest je eigenlijk voorrang geven”, “Dat bord daar, wat betekent dat?” en “Wist je dat je elke 8 seconden in je acheruitkijkspiegel moet kijken?”. Bij het inparkeren krijg ik trucs te horen die me zo wiskundig in de oren klinken dat ik niet eens probeer ze te snappen. Ik rijd nu 25 jaar en het is waar. Het is tijd voor meer focus op ontwikkeling en minder ruimte voor de automatische piloot.